Co do tego, że cele są niezmiernie ważne w treningu i rywalizacji w sporcie nie ma chyba wątpliwości. Na temat tego, jakie metody i strategie wyznaczania celów są w najskuteczniejsze prowadzono i prowadzi się wiele badań. Główną rolą wyznaczania celów jest wzbudzenie i utrzymanie motywacji do pracy, co przydaje się na każdym poziomie sportowym. Cele napędzają do działania i pozwalają trwać w treningu nawet w momentach kryzysowych.
Psychologowie podkreślają, że w procesie wyznaczania i realizowania celów niezmiernie istotne są dwie kwestie: specyficzny sposób formułowania celów oraz plan działania – czyli dzielenie celów na krótkoterminowe, które w efekcie mają prowadzić nas do osiągnięcia celu strategicznego, dużego, ostatecznego.
Im sportowiec ma więcej doświadczenia, im jest starszy i bardziej świadomy, tym łatwiej mu wyznaczać własne cele i je realizować. Zazwyczaj to zawodnicy z mniejszym doświadczeniem mają większe trudności ze stawianiem celów i ich osiąganiem. Nie zawsze są w stanie realnie ocenić swoje możliwości, czasami nie mają świadomości ograniczeń i wyzwań.
Wyznaczaniu celów towarzyszy kilka zasad, o których warto pamiętać. Wydaje się, że są one szczególnie cenne dla młodych sportowców. Przede wszystkim cel nie może być zbyt skomplikowany i trudny w realizacji. Oczywiście, powinien być wyzwaniem, ale takim, które jesteśmy w stanie wykonać. W przeciwnym razie, jak wskazują badania i praktyka, taki cel osiąga skutek odwrotny do zamierzonego. Zamiast dodawać motywacji i napędzać do działania, powoduje powstawanie stresu i zniechęcenia. W pewnym momencie, taki nierealistyczny i zbyt trudny cel może być postrzegany przez zawodnika jako zagrożenie, a nie szansa na rozwój.
Warto oczywiście pamiętać o tym, że każdy z nas jest inny i to, jaki jest zakres celów, które sobie wyznaczamy jest kwestią indywidualną. Warto jednak znać pewne techniki. Okazuje się, że stosowanie zasady SMART pomaga w wyznaczaniu takich celów, które stanowią adekwatne wyzwanie i nie rodzą stresu oraz napięcia związanego z dążeniem do ich realizacji. Cele wyznaczane metodą SMART spełniają często swą rolę związaną ze wzbudzaniem i utrzymywaniem motywacji.
Oto krótki opis metody SMART:
S – Simple/Specific – Cel powinien być prosty i konkretny. „Chcę być najlepszym piłkarzem” nie jest celem, który można uznać za dokładnie określony. „Zdobyć medal igrzysk olimpijskich w Tokio” jest już bardziej sprecyzowany i konkretny.
M – Measurable – Cel powinien być mierzalny. W przypadku napastnika można na przykład określić liczbę bramek w sezonie. W przypadku lekkoatletów może być to limit czasowy w biegu lub odległość rzutu, które chcą osiągnąć.
A – Achievable – O tym wspominaliśmy. Cel powinien być realny do osiągnięcia. Warto wyznaczać cele krótkoterminowe, w formie mniejszych zadań, które mają doprowadzić do zrealizowania celu głównego. „Zostać mistrzem olimpijskim” jako cel dla 8-letniego pływaka nie jest realistyczny i trudno utrzymać motywację w codziennej pracy nie mając niczego „po drodze”.
R – Relevant – Cel powinien być istotny, mieć znaczenie. Warto wyznaczyć taki cel, z którym zawodnik będzie mógł się utożsamić, który będzie jego, który będzie mu bliski.
T – Timely defined – Cel powinien mieć określony horyzont czasowy. Czasami może dotyczyć jednego sezonu startowego, czasami makrocyklu – czyli kampanii olimpijskiej, czasami jednego miesiąca. Ważne, aby było to określone.
Czasami dodaje się kolejne „dwie literki”, które mają za zadanie sprawić, aby jeszcze łatwiej było nam wyznaczać i realizować cele. Ze SMART tworzy się wówczas SMARTER:
E – Exciting – Według niektórych psychologów cel powinien być ekscytujący, powinien dostarczać emocji, które pozwolą utrzymać motywację i zachęcą do przekraczania granic własnego komfortu podczas treningu.
R – Recorded – Osobiście zgadzam się z tym (i stosuję tę zasadę w pracy z zawodnikami), że cel powinien zostać zapisany. W każdym momencie możemy się do niego odwołać, łatwo przypomnieć sobie to, kiedy go spisaliśmy i w jakim byliśmy wówczas nastroju. To niewątpliwie wpływa na poziom motywacji i determinacji, zwłaszcza u młodych zawodników.
W swojej pracy stosuję metodę SMARTER szczególnie właśnie ze sportowcami o niewielkim doświadczeniu, z dziećmi i nastolatkami. Ta technika może pomagać jednak osobom w każdym wieku i, co ważne, nie tylko sportowcom. Jest równie skuteczna w celach dotyczących edukacji czy obszaru rozwoju zawodowego. Spróbujcie.
