Czy zdarzyło ci się mówić do siebie podczas wykonywania różnych czynności? Jeśli zależy ci na tym, aby wykonać określony element (np. oddać strzał na bramkę lub przepłynąć określony dystans w jak najkrótszym czasie) jak najlepiej, to czy poprawiasz samego siebie „w myślach”? „Wyżej łokieć”, „Obym nie spudłował”, „Dasz radę. Dawaj, dawaj!” – znacie to? To dialog wewnętrzny, jedna z najczęściej stosowanych technik w treningu wyobrażeniowym.
Dialog wewnętrzny to przeprowadzenie zaplanowanej rozmowy z samym sobą. Analizuje się w niej własne działanie, myśli, uczucia i przekazuje się sobie instrukcje dotyczące zmiany postępowania albo myśli. Bardzo ważną funkcją dialogu wewnętrznego jest motywowanie samego siebie do wysiłku. Takie motywujące mówienie do siebie, zachęcające do włożenia jeszcze większego zaangażowania w wykonanie, jest bardzo ważne szczególnie dla osób uprawiających dyscypliny wytrzymałościowe. Dla sportowców w dyscyplinach technicznych bardziej korzystna może być z kolei odmiana dialogu wewnętrznego zawierająca instrukcje dotyczące tego, co i jak robić.
Sportowiec może mówić do siebie w negatywny sposób. Wyrażać niezadowolenie z własnej dyspozycji, krytykować swoje działanie, wyrażać złość czy frustrację. Może też chwalić swoje wykonanie, doceniać jego pozytywne aspekty, zachęcać samego siebie do działania – to pozytywny dialog wewnętrzny. Badania wskazują, że w nietrenowanym dialogu wewnętrznym mężczyźni używają większej ilości negatywnych treści, stosują więcej bezpośredniej krytyki lub komentują swoje zachowanie w sposób bardziej bezpośredni niż kobiety. Dialog wewnętrzny w sportach drużynowych jest też bardziej krytyczny od dialogu w dyscyplinach indywidualnych (Łuszczyńska, 2011).
Stosowanie dialogu wewnętrznego pomaga przede wszystkim w kontrolowaniu emocji, wzmacnianiu poczucia pewności siebie i własnej skuteczności i koncentrowaniu uwagi. W dialogu wewnętrznym sportowiec nagradza siebie za to, co zrobił dobrze. W magazynie Perspectives on Psychological Science ukazała się metaanaliza 32 badań, przedmiotem których był dialog wewnętrzny w sporcie. Podstawowy wniosek naukowców dotyczył tego, że dialog z samym sobą korzystnie wpływa na poziom sportowy, jednak badacze postawili hipotezę wskazującą na to, że w różnych sytuacjach dobrze sprawdzają się inne formy dialogu wewnętrznego.
Co to oznacza? W przypadku zadań poprawiających technikę lub poszczególne, konkretne umiejętności najlepiej sprawdzają się komunikaty zawierające proste instrukcje „techniczne” (wspomniane „Łokieć wyżej” itp.). Z kolei komunikaty motywujące, takie jak „Daj z siebie wszystko!”, „Dawaj, dawaj, dasz radę!” lepiej działają w przypadku zadań wymagających siły, wytrzymałości i takich, które trwają długo.
Kolejnym wnioskiem, który postawiono na podstawie metaanalizy był fakt, że dialog wewnętrzny jednak lepiej sprawdza się w przypadku kształtowania umiejętności technicznych i poszczególnych, pojedynczych czynności, niż w przypadku kompleksowych form, takich jak na przykład szeroko pojęta jazda na rowerze. Wydaje się, że może być to spowodowane tym, w jakim obszarze oddziałuje na nas dialog wewnętrzny. Otóż, sprzyja on poprawie koncentracji uwagi, wobec czego łatwiej jest poprawiać elementy techniczne krok po kroku, szczególnie na początkowym etapie szkolenia. Taka rozmowa ze sobą lepiej pomaga też w uczeniu się nowych umiejętności, niż w doskonaleniu już wyuczonych. Czy jednak tylko początkujący sportowcy mogą czerpać korzyści z prowadzenia dialogu wewnętrznego?
Niewątpliwie zwyczaje i pewnego rodzaju utarte komunikaty, które kierujemy do siebie pomagają odpowiednio funkcjonować w sytuacji, gdy znajdujemy się pod wpływem stresu – podczas zawodów czy innej formy rywalizacji. Dzięki rozmowie z samym sobą podczas treningów i powtarzaniu tych samych komunikatów podczas zawodów (oczywiście uprzednio trenując stosowanie tego narzędzia) łatwiej jest wykorzystywać umiejętności nabyte podczas treningu na bazie kojarzenia sformułowań z określonym ruchem. Stosowanie dialogu wewnętrznego niesie za sobą korzyści podobne do tych, jakie daje stosowanie treningu wyobrażeniowego czy technik relaksacyjnych – sprzyja poprawie koncentracji i pozwala radzić sobie ze stresem, a tym samym w pełni wykorzystać potencjał nawet w najtrudniejszych warunkach.
