Tekst opublikowany na łamach portalu sportowefakty.pl po reportażu „Pamiętaj, że jesteś zerem” ujawniającym stosowanie przemocy w SMS w Łomiankach.

W ciągu ostatnich lat rola psychologii w sporcie zmienia się, a jej znaczenie wzrasta. Coraz częściej mówimy o roli przygotowania mentalnego do rywalizacji i sportowego rozwoju. Grupą, która najczęściej poszukuje wsparcia i wiedzy w tym zakresie są zdecydowanie zawodnicy. To bardzo budujące i pokazujące, jak młodzi ludzie rozwijają się i szukają sposobów na poprawę swojego funkcjonowania. Jednak coraz większą świadomością wykazują się także rodzice, trenerzy i osoby zarządzające organizacjami sportowymi. Korzystamy więc z narzędzi wspomagających proces rozwoju sportowego, takich jak chociażby techniki oddechowe, metody wyznaczania i monitorowania celów czy zarządzania stresem. 

Jednocześnie warto pamiętać o tym, że to za mało do tego, aby stworzyć satysfakcjonującą i zdrową sportową drogę, która może w przyszłości stać się karierą. Obecnie jasno bowiem należy podkreślać nie tylko wartość treningu mentalnego, ale konieczność dbania o zdrowie psychiczne. Jeśli uznamy, że sukces sportowy jest dachem pewnego budynku, to wspomniane przeze mnie narzędzia będą filarami, na których ten dach się opiera. Taka konstrukcja, gdy „mocniej zawieje w nią wiatr” w postaci trudnego zdarzenia, może jednak zachwiać się lub nawet upaść. Bez solidnego fundamentu trudno jest stworzyć stabilną budowlę. Dlatego tak ważne jest, aby pamiętać o odpowiednim wychowywaniu dzieci w aktywności fizycznej, wprowadzaniu ich w świat sportu wyczynowego i tworzeniu przyszłych karier. Mowa tu o budowaniu stabilnego poczucia wartości zawodników, ich poczucia pewności siebie i skuteczności, o uczeniu asertywnej komunikacji – a więc takiej, w której wyrażanie potrzeb i oczekiwań nie narusza wolności i przestrzeni innych osób. I wreszcie, o budowaniu trwałych relacji.

Mel Marshall, trenerka wielokrotnego medalisty olimpijskiego i mistrza świata – Adama Peaty, powiedziała kiedyś, że sportowiec w trakcie swojej drogi nieustannie wchodzi po bardzo wysokiej drabinie i spaceruje po bardzo cienkiej linie. Zadaniem trenerów jest rozłożyć pod zawodnikiem siatkę bezpieczeństwa tak, żeby nie bał się spaść. Z kolei najlepsi trenerzy potrafią zachęcić sportowca do tego, żeby podjął kolejną próbę wspinaczki i spaceru. Ta metafora doskonale oddaje istotę roli trenera i wagę jego relacji z zawodnikiem. Ważne, aby trener był jednocześnie liderem, inspiratorem, przewodnikiem. To w procesie rozwoju sportowca kluczowa osoba i warto, abyśmy pamiętali o tym na każdym etapie rozmowy o sporcie, w każdej dyscyplinie. 

Rola trenera nie jest prosta, wręcz przeciwnie. To praca pełna wyzwań i wymagająca wielu kompetencji i umiejętności. Sportowcy potrzebują trenerów, którzy nie tylko będą dzielić się z nimi swoją wiedzą, ale także będą potrafili zarazić ich pasją i, co ogromnie ważne, będą wsparciem emocjonalnym. Dlatego tak ważne jest edukowanie trenerów, tworzenie wysokiej jakości źródeł wiedzy, umiejętne budowanie sportowych zespołów. Powinniśmy pamiętać o tym, jako osoby tworzące to środowisko: zarządzający sportowymi organizacjami, eksperci wspierający szkolenie, środowisko trenerskie. Powinni pamiętać o tym rodzice, kiedy rozmawiają ze swoimi dziećmi i kiedy towarzyszą im w ich sportowej drodze. Wybierać świadomie, zwracać uwagę na kompetencje trenerów i ich doświadczenie, ale także na ich umiejętności budowania relacji, komunikacji i właśnie na sposób obecności w sportowym życiu ich dzieci. Na końcu tego procesu zawsze są zawodnicy, a wszyscy to przede wszystkim ludzie. 

Etos ciężkiej pracy w sporcie jest oczywisty i niezmiernie ważny. Bez treningu, często w trudnych warunkach i bez przekraczania własnych granic na różnych polach, rozwój w sporcie jest niemożliwy. Nie wyklucza to budowania relacji pełnych wsparcia i zrozumienia. Wręcz przeciwnie – to podstawa do tego, aby nie tylko wychowywać świadomych sportowców prowadzących zdrowe kariery, ale przede wszystkim do tego, aby dbać o zdrowie psychiczne i satysfakcję z życia młodych ludzi. Tych, którzy mają w całym tym sporcie swoje myśli, emocje, przekonania i tych, którzy są tak wrażliwi na to, co mówi i jaki przykład daje autorytet – trener. To zdanie, te wypowiedzi, opinie i poglądy mają wielką siłę, ponieważ bazują na zaufaniu zawodników, na ich wierze w najlepsze intencje trenerów i na ogromnej chęci rozwoju swojej pasji. 

Chciałabym, aby tych kilka zdań wspierało proces zmiany świadomości w zakresie tego, jak powinny wyglądać relacje trener-zawodnik i aby wybrzmiało raz jeszcze: stanowienie wsparcia (także emocjonalnego) nie wyklucza skupienia się na ciężkiej pracy, która rozwija umiejętności sportowca. Jest wręcz niezbędne do tego, aby z jednej strony tworzyć tak zwane mistrzowskie zespoły, a z drugiej dbać o zdrowie i komfort psychiczny sportowców. Ważne, aby trenerzy rozumieli, że niezbędne jest rozwijanie nie tylko kompetencji merytorycznych, ale i społecznych. Fundamentem pracy jest zaś etyka i odpowiedzialność za sportowców, którzy ufają i oddają dużą część życia w ręce trenera. Jednocześnie, jak wspomniałam, zadaniem osób tworzących środowisko sportowe jest dbanie o standardy opieki nad sportowcami i odpowiednią edukację.

Drodzy Zawodnicy, pamiętajcie, że macie prawo do szacunku i wsparcia. Jeśli czujecie, że Wasz sport nie przynosi Wam satysfakcji, a środowisko nie tylko nie wspiera, ale wręcz staje się źródłem kryzysów a tym bardziej przemocy, macie prawo do szukania pomocy. Mogą być to bliskie osoby, które zrozumieją Waszą sytuację, wysłuchają i będą stanowiły oparcie. Pamiętajcie także, że macie prawo do korzystania ze wsparcia psychologicznego, psychoterapeutycznego czy psychiatrycznego. Dbanie o zdrowie psychiczne staje się dziś coraz ważniejsze dla wielu sportowych organizacji, mówi o nim coraz więcej sportowców z pierwszych stron gazet, więc niech to będzie też dodatkowy sygnał do tego, że nie jest to już temat tabu, nie jest to stygmat. A tym bardziej, potrzeba skorzystania ze wsparcia psychologicznego nie jest wyrazem słabości – to oznaka świadomości, siły i woli zadbania o siebie i swoje dobro.