Ma ona ogromny wpływ na wiarę w siebie i poczucie własnej skuteczności. Kiedy któryś z tych elementów ulegnie zachwianiu, wówczas z dużą dozą prawdopodobieństwa możemy mówić o sytuacji trudnej, a nawet o kryzysie. Wielu zawodników rywalizujących na najwyższym światowym poziomie deklaruje doświadczanie trudności w zakresie wiary w siebie oraz poczucia skuteczności. Nie jest to nic złego i „nienormalnego”, ponieważ każdy z nas ma czasami tzw. zły dzień czy chandrę. Każdy sportowiec, niezależnie od wieku i poziomu zaawansowania, spotyka się na swojej drodze sportowej z wieloma trudnościami i przeszkodami, z którymi musi sobie radzić. Choć z reguły kiepski treningowy dzień, gorszy dzień na zawodach, zły nastrój czy splot nieszczęśliwych okoliczności mijają i sportowcy są w stanie poradzić sobie z negatywnymi sytuacjami samodzielnie, czasami taka drobnostka może zamienić się w coś większego, co przysporzy trudności, które przerastają sportowca. Taka spirala negatywnych zdarzeń i emocji, kiedy sportowiec ma poczucie utraty kontroli czy braku poczucia stabilizacji, doświadcza złości, frustracji, żalu lub smutku, a także otrzymuje wymierny sygnał obniżonej dyspozycji w postaci gorszego wyniku czy porażki, zaczyna często wpływać na inne obszary życia zawodnika (poza sportem). Warto więc zwracać uwagę na nawet drobne trudności stające na drodze zawodników, rozmawiać o nich i spróbować wypracować narzędzia, które pozwolą efektywnie radzić sobie w trudnych sytuacjach i pielęgnować poczucie własnej wartości oraz wiarę w siebie i swoje możliwości.

 

Brak pewności i wiary w siebie może objawiać się w różny sposób. Najważniejsze, aby sportowiec dokładnie obserwował własne zachowanie i zwracał uwagę na emocje towarzyszące treningom i zawodom. Szczególnie doświadczony zawodnik, który zna siebie i jest blisko własnych emocji, może szybko to dostrzec. Bardzo wiele może zauważyć trener, który doskonale zna zawodnika i często potrafi dostrzec nawet niewielkie zmiany w jego zachowaniu. Objawy trudności związanych z wiarą w siebie mogą pojawiać się stopniowo lub w sposób nagły. Nie da się jednoznacznie zdefiniować okoliczności, w których można się ich spodziewać, ponieważ jest to kwestia indywidualna w przypadku każdego zawodnika. Z pewnością jednak trudności te mogą pojawiać się w sposób cykliczny, szczególnie w przypadku wyzwań pojawiających się w karierze sportowca. Brak wiary w siebie często bywa związany z obniżoną motywacją do działania, a także z ogólnym pogorszeniem nastroju.

U zawodników doświadczających braku pewności siebie lub trudności z wiarą w siebie i poczuciem skuteczności pojawiają się często symptomy związane z odmową występowania w zawodach lub przebywania na zgrupowaniach, niechęcią do wykonywania elementu technicznego, który sprawia trudność (np. trudnego technicznie skoku w łyżwiarstwie figurowym, którego uczy się zawodnik), spóźnianiem się na treningi (mimo tego, że do tej pory zawodnik był punktualny). Wymienione zachowania pogarszają efektywność i pokazują, że zawodnik „nie robi postępów”. Tworzy się więc swego rodzaju błędne koło, które utwierdza sportowca w przekonaniu, że nie osiągnie dobrego wyniku, nie nauczy się techniki, nie poprawi rezultatów. Co zrobić, aby nie dopuścić do sytuacji, w której pojawiają się opisane przeze mnie trudności? W jaki sposób radzić sobie z pojawiającymi się objawami obniżenia poczucia pewności siebie i wiary we własne siły? Kto może to zrobić?

Jak radzić sobie z brakiem poczucia skuteczności i wiary we własne siły?

Trener

Jak już wspominałam, często osobą, która jako pierwsza zauważa symptomy nadciągających trudności jest trener. Jako bardzo ważna postać w życiu zawodnika, trener ma na niego duży wpływ. Jego słowa, podejście, postawa, gesty, a więc sposób komunikacji wpływają na poczucie wartości i wiarę zawodnika we własne siły. Poza komunikacją bardzo ważnymi umiejętnościami są metody motywowania zawodnika i uczenia go. W sytuacji, w której sportowiec doświadcza frustracji wynikającej z problemów z opanowaniem przytoczonego powyżej skomplikowanego skoku w łyżwiarstwie figurowym, trener może powiedzieć: „I znowu popełniłeś ten sam błąd, co poprzednio. Czy to naprawdę takie trudne, zrobić to dobrze choć raz?”. Ten rodzaj komunikatu nie wspiera i nie pomaga w budowaniu nastawienia na rozwój. Bardzo pomocne jest wskazywanie dobrych stron wykonania, przekazywanie pozytywnych wzmocnień i informowanie o elementach, które można poprawić. Tak z pozoru prosta „rzecz”, jak wspierająca komunikacja stanowi niezmiernie ważny filar w budowaniu poczucia skuteczności u zawodników.

 

Wizualizacja

Wielu sportowców i trenerów uważa dziś, że wizualizacja stanowi nieodłączny element procesu szkoleniowego. W przypadku pracy nad poczuciem pewności siebie, wiarą w siebie i poczuciem skuteczności tajemnica sukcesu wizualizacji polega na tym, aby wyobrażać sobie wykonywanie zadań zakończone sukcesem. Powtarzanie sekwencji ruchów, zadań, wyścigów itd. w wyobraźni da zdecydowanie więcej pewności w sytuacji, w której zawodnik stanie przed koniecznością zrealizowania określonego zadania podczas zawodów.

Dialog wewnętrzny

Dialog wewnętrzny to narzędzie, które może przynosić doskonałe rezultaty i które może pomagać w osiąganiu coraz wyższego poziomu sportowego. W przypadku zadań poprawiających technikę lub poszczególne, konkretne umiejętności najlepiej sprawdzają się komunikaty zawierające instrukcje „techniczne” („Większa rotacja barków.”, „Łokieć wyżej” itp.). Tego typu forma dialogu okazuje się być bardziej skuteczna od zdań motywujących. Komunikaty mające za zadanie zmotywować zawodnika („Daj z siebie wszystko!”, „Jeszcze trochę, walcz.”) lepiej sprawdzają się w przypadku zadań wymagających siły, wytrzymałości i takich, które trwały długo. Drobne, proste zdania, czasami pojedyncze słowa lub zwroty (tzw. słowa-klucze) pomagają radzić sobie z lękiem, stresem i brakiem wiary w siebie.

Metoda małych kroków

Zdecydowanie zaleca się rozkładanie złożonych zadań, które często bywają przyczyną obniżającego się poczucia skuteczności i pewności siebie, na czynniki pierwsze. Jeśli sekwencja ruchów stanie się pojedynczymi puzzlami, które analizujemy oddzielnie (często za pomocą kamery, zdjęć, rysunków itp.), nauczanie może stać się bardziej efektywne, a frustracja zawodnika może zostać w pewnym stopniu zredukowana. Warto przyjrzeć się temu zagadnieniu z punktu widzenia teorii i metodyki sportu, ponieważ zmiana treningu na jakościowy (w skrajnej formie) może przynieść doskonałe efekty, nawet jeśli na pierwszy rzut oka wydaje się być to krokiem w tył w procesie treningowym.

Powrót do przeszłości

Czasami warto przywołać z pamięci udane występy, dobre wyścigi, niezapomniane mecze i sukcesy. Przypominanie sobie przeszłych pozytywnych wydarzeń związanych ze sportem sprzyja również przyjrzeniu się postępom, jakie poczynił zawodnik. Z tej perspektywy czasami łatwiej jest zrozumieć zgubiony sens treningu i odnaleźć wiarę w to, że postępy, które prowadzą do sukcesu są możliwe. Innymi słowy, dzięki swoistym powrotom do przeszłości możemy być stanie stworzyć pewnego rodzaju aurę pozytywnego myślenia, która korzystnie wpłynie na zawodnika.

Wyznaczanie celów

Czasami można odnieść wrażenie, że wyznaczanie celów zaleca się jako remedium na wszystkie trudności związane z wyczynowym uprawianiem sportu. Niewątpliwie ustalenie celów krótko- i długoterminowych, zaprojektowanie planu ich realizacji, a także dokonywanie systematycznych kontroli i pomiarów stanu ich realizowania (np. najprostsza forma dziennika treningowego) pozwala wprowadzić pewien rytm w proces szkolenia oraz pomaga zawodnikowi w przyjrzeniu się swoim postępom i temu, w jaki sposób pokonywał poprzednie przeszkody, które stawały na jego drodze. Odpowiednie (i racjonalne!) wyznaczanie celów sprzyja zwiększaniu motywacji do podejmowanego wysiłku i pokonywania kolejnych poprzeczek, a także pomaga sportowcowi w utrzymaniu skupienia i koncentracji na tym, do czego zmierza. Raz jeszcze chciałabym podkreślić, że proces wyznaczania, realizowania i kontrolowania wyznaczonych celów powinien być prowadzony w umiejętny i realistyczny sposób z zachowaniem adekwatnych metod pomiaru i kontroli. Tylko dzięki temu metoda ta przyniesie zakładany rezultat.

Źródła:

Arnold, A (2013) Breaking down the block! [Online] http://www.headgames.ws/65/breaking-down-the-block.html